Hemoroid (Basur) Hastalığı Nedenleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Hemoroid ya da halk arasındaki tabiri ile basur hastalığı yetişkin nüfusta en sık görülen anal bölge hastalığı olarak kabul edilmektedir. Viyana Üniversitesi 2008-2009 yıllarında 976 katılımcı ile yaptığı çalışmanın sonucunu açıkladı. Yapılan çalışmanın sonucuna göre 976 kişiden 382’si yani %38,93’lük kısmı çeşitli derecelerde hemoroid olduğu tespit edildi. [1] Bu nedenle mutlaka üzerinde hassasiyetle durmamız gereken bir sorun diyebilirim. Yazının devamında Prof. Dr. Ahmet Alponat hemoroid ile ilgili geniş çaplı bilgilere yer verecektir.

Hemoroid Olmamak İçin Ne Yapmalı?

Bu bölümde hemoroid problemi hakkında bilgi vermeyi amaçladım. Ancak bu kısa giriş bölümünü okur ve uygulayabilirseniz hemoroid yazı dizisinin geri kalanını okumak zorunda kalmazsınız. Hayat boyu alışkanlık haline getirmeniz gereken bir beslenme ve tuvalet alışkanlığı ile bu problemi hiç yaşamadan bir yaşam sürmeniz mümkündür. Şöyle ki;

Beslenme Faktörü İle Başlayalım

• Su : Dışkıyı yumuşatır ve barsak hareketlerini olumlu etkiler. Hava sıcaklığına bağlı değişiklik göstermekle beraber günlük içilmesi gereken miktar 8 bardaktır (yaklaşık 2 litre),
• Liften zengin gıdalar: Sebze ve meyveler, tahıl ürünleri, kuruyemiş bol miktarda lif içerirken et ve et ürünlerinde lif yoktur. Günlük gıda ile alınması gereken lif miktarı erişkinlerde 25 gramdır. Gıda lifleri;
• Bağırsaklardan emilmemekle beraber vitamin ve minerallerden zengindirler,
• Sıvı emerek dışkıyı yumuşak hale getirirler. Böylece kabızlığı önler, var olan kabızlığı giderirler,
• Barsak hareketlerini düzenlerler,
• Ayrıca kan şekerini düzenler, kolesterol miktarını düşürürler.

Aşağıdaki tabloda lif içeren gıdaların ne kadarından ne miktarda lif alabileceğinizi bulabilirsiniz.

Çeşitli Gıdaların Lif İçeriği

Gıda Cinsi

Porsiyon (gram)

Lif (gram)

Tahıl 

Beyaz pirinç pişirilmiş 1 kase	200	0.8
Tan buğday ekmeği, 1 dilim	50	3.4
Mısır gevreği, 1 kase	28	1.3
Taze/Kurutulmuş Meyve
Soyulmamış elma, 1 adet orta boy	182	4.4
Portakal, 1 adet	131	3.1
Muz, 1 adet	118	3.1
Kuru erik, 3 adet	29	2.0
Kuru üzüm, çekirdeksiz, 1 küçük kutu	40	1.5
Kurutulmuş kayısı, 5 adet	35	2.6
Sebzeler
Brokoli, pişmiş, ½ kase	78	2.6
Lahana, pişmiş, ½ kase	65	1.3
Marul, 1 kase	7.2	0.9
Domates, 1 adet	123	1.5
Mısır, pişmiş, 1/2 kase	82	2.0
Bezelye, pişmiş, ½ kase	80	4.4
Patates, soyulmuş, 1 adet	151	3.8
Kuru Bezelye
İnek bezelye, pişmiş, ½  kase	86	5.6
Soya fasülyesi,pişmiş,½ kase	86	5.2
Adzuki fasülyesi, pişmiş, 1/2 kese	115	8.4
Meksika fasülyesi, pişmiş, ½ kase,	89	6.5
Kuruyemiş cinsi
Kaşu, kavrulmuş, ¼ kase	34	1.0
Fıstık, kavrulmuş, 1/4 kase	37	2.9
Susam, 1/4 kase	36	4.2
Kestane, kavrulmuş, 6 adet	36	2.9

Hemoroid Nedir?

Anüs (makat) ve çevresinde problem yaşayan çoğu kişi hemoroid olduğunu düşünür. Ancak unutmamak gerekir ki;

• Anüs (makat) bölgesinde şikâyete neden olan her problem hemoroid değildir.
• Anüs bölgesinde elinize gelen her şişlik hemoroid değildir.
• Anüs yoluyla olan her kanamanın nedeni hemoroid değildir.
• Makattan kanamaya neden olan diğer hastalıkları sitemizde yer alan yazıdan görebilirsiniz.
• Hemoroid teşhisi ayırıcı tanı yapıldıktan sonra doktor tarafından konulur.
• Hemoroidler rektumdaki ciddi hastalıklara eşlik edebilir. Bu nedenle uzman muayenesi çok önemlidir.
• Tanı konulduktan sonrada tedavisi komşu, arkadaş tavsiyesi yöntemlerle değil bir doktor tarafından yapılır.

Öncelikle hemoroidler çoğunlukla düşünüldüğü gibi varisleşmiş toplardamarlar değillerdir ve bazı bireyde hiç olmayabilirler. Ancak doğru tabiriyle damar paketi, düz kas grubu ve bağ dokusundan oluşan “anal yastıklar” her bireyde mevcuttur. Bu yastıklar anüsün içinde dışkıyı tutmaya yarayan kas grubunun (sfinkter) yukarı seviyesinde bulunur. Anatomik olarak üç ana yastık grubu saat kadranına göre değerlendirildiğinde sırt üstü yatan bir hastada saat 4, 7 ve 11 pozisyonunda yer alırlar.

Anal kanalın üst yarısında iç (internal) hemoroid pakeler, alt yarısında da dış (eksternal) hemoroid pakeleri vardır. Besleyici ve gelen kanı geri toplayıcı damarları vücutta farklı yollar izlerler. Ikınma hallerinde dış hemoroid pakelerinden, ıkınmanın kronikleşmesi halinde de iç ve dış hemorid pakelerinden gelen kanın geri dönüşü sekteye uğrar ve her iki hemoroid pakesinde de genişleme olur (mikst tipte hemoroidler). [2] [3]

Hemoroid Hangi Yaşlarda ve Ne Sıklıkta Görülür?

Hemoroid sıklıkla 45-65 arası yaş gurubunun hastalığıdır. Genç yaşta daha nadir görülür. Hemoroid probleminin sıklığının doğru tespiti bazı güçlükler gösterir. Anal bölge deneyimi yeterli olmayan hekimlerin bölgenin diğer problemleri ile gerçek hemoroidleri karıştırabilmesi bunun önemli bir nedenidir. Batı ülkelerinde yıllık yeni olgu oranı her 100.000 kişilik nüfus için % 5 civarındadır. Hemoroid için yapılan ameliyatların sayısı da  yıllar içinde hemoroid tedavisindeki daha az invaziv işlemlerin geliştirilmesiyle azalma eğilimi göstermiştir. Günümüzde her 100 hemoroid hastasından ancak 20’ sinde, yani ileri evre olgularda   cerrahi girişim gerekmektedir.

İnsanlarda Hemoroid Neden Oluşuyor?

Kronik kabızlık ve anüs kaslarındaki anormal artmış basınç hemoroid gelişmesindeki başlıca nedenler olmakla beraber ishal de fazla ıkınmaya neden olarak hemoroide neden olabilir. Gebelik sürecinde de hemoroid gelişebilir. Diğer bir nadir neden de portal hipertansiyon hastalığıdır.

Hemoroidin Kaç Derecesi Vardır?

Anüs kenarında şikayet yaratmaksızın ele gelen kıvrıntılar genellikle içi damar içermeyen “cilt kıvrıntıları” olup tedavi gerektirmez. İç hemoroidler dört evrede sınıflandırılırlar ve tedavileri farklıdır. [4] Bu sınıflamaya göre;

Evre I   – Hemoroidler anal kanal içinde belirgin olup ağrısız olmaksızın kanama yaparlar ve dışarı çıkmazlar

 Evre II  – Hemoroidler dışkılama sonrası dışarı çıkar ve kendiliğinden içeri giderler

 Evre III – Hemoridler dışarı çıkar ve ancak el yardımıyla yerlerine itilebilirler

 Evre IV – Dışarı çıkmış olan hemoroid pakeleri hiçbir şekilde yerlerine itilemezler. Dışarı çıkan kısmın sadece hemoroid mi yoksa aynı zamanda rektum (kalın barsağın son kısmı) duvarımı olduğunun ayırt edilmesi tedavide çok önemlidir.

Evre IV hemoroidler dışarıda kaldıkça ödemlenir ve içindeki  sisteme dönemeyen kan pıhtılaşarak kanama ve ciddi ağrıya neden olabilir. Bir ileri aşama ise hemoroidlerin gangrene olmasıdır.

İç hemoroidlerden bağımsız olarak dış hemoroid pakelerinde kan pıhtılaşması ve ödem oluşarak anüs kenarında ağrılı bir şişliğe neden olur (tromboze eksternal hemoroid).  İç ve dış hemoroid pakelerinin birlikte görülmesi ise “mikst hemoroid” olarak adlandırılır.

Hemoroid Şikayetleri ve Belirtileri Nelerdir?

Kanama: İç hemoroidler en sık özellikle dışkılama sonrasında damlama ya da nadiren fışkırır tarzda kanama ile kendilerini  gösterirler. Bu kanamalar zaman içinde halsizlik, çabuk yorulma ile kendini gösteren kansızlık (anemi) tablosuna neden olabilirler.

Anal bölgede ıslaklık ve kanama: Diğer bir problem ise sürekli dışarıda olma eğilimi gösteren Evre III hemoroidlerde anal bölgede sürekli bir ıslaklık ve kaşıntı oluşmasıdır.

Ağrı:  Ağrı nadir bir şikayettir. Ancak dış hemoroidlerde kan pıhtılaşması (tomboz) bir ağrı nedenidir. Ancak dışarı çıkıp içeriye yerlerine dönemeyen iç hemoroid  pakeleri anüs dışında boğulup gangrene olurlarsa yürümeye, oturmaya dahi müsaade etmeyen çok ciddi ağrı ve kanamaya neden olabilirler.

Hemoroid Muayenesi Nasıl Yapılır?

Hasta ıkınırken muayene önemli bilgiler verir. Bölgenin muayenesi önce gözle sonra parmakla (tuşe rektal) ile yapılır. Böylece şikayetlerin hemoroid mi yoksa bu şikayetlere sebep olabilecek özellikle rektum kanserinden mi olduğu ayırt edilmiş olur. Muayenede bariz hemoroid problemi teşhis edilmiş olsa da bölgenin endoskopik muayenesi (en azından sigmoidoskopi, tercihen kolonoskopi) esastır.

Hemoroid Tedavisi Nasıl Yapılır, Hangi Yöntemler Uygulanır?

Hemoroidlerin tedavisi, cerrahi dışı ve cerrahi yöntemler olmak üzere iki ana başlık altında toplanılabilir;

Cerrahi Dışı Yöntemler

Beslenme

Kabızlık ve zorlu dışkılama hemoroidlerin ana sebebi olduğuna göre dışkıyı yumuşatmak ana hedef olmalıdır. Bunun için öncelikle bol sıvı tüketilmelidir. Öğünlerin bol sebze ve meyve, buğday kepeği ve gereğinde gıdaya barsak duvarından sıvı çekerek dışkıyı sulandıran ajanların eklenmesi çok faydalı olur.

Lastik Bant Uygulaması

Hemoroidleri tüm evreleri için uygulanabilir olmakla beraber daha çok Evre I ve II iç hemoroidler için tercih edilir. Lastik bantları iç hemoroidlerin üst uçlarına yerleştirilmesi çok önemlidir. Dış hemoroidlere uygulanamaz. Muayenehane şartlarında yapılabilir, uyuşturma gerektirmez. Genellikle ağrısız olmakla beraber nadiren hafif ağrıya sebep olabilir. Başarı oranı % 80 civarındadır. Yaklaşık 5 yıllık takipte hastaların %70′ inde nüks nedeniyle tekrar tedavi gerekir.

İnfrared Fotokoagülasyon

İnfrared ışın veren bir cihazla hemoroid paketi içindeki proteinleri bozup sıvıyı buharlaştırarak damar dağlama ve kanama kontrolunu sağlar. Birinci derece hemoroidlerde etkili olup II. Ve III. derecede hemoroidlerde belirgin etkisi yoktur. Ağrısız bir işlemdir.

Skleroterapi

İç hemoroidlerin en üst seviyesinde damarların hemen kenarına uygulanan sklerozan madde ile damarların büzüştürülerek kanamanın ve dışarı sarkmanın önlenmesini hedefler. Daha etkin tedavi şekilleri gündeme geldiği için artık rutinde nadiren kullanılmaktadır.

Lazer Ablasyon

Hemoroidlerin atardamarlarını hemoroid pakelerinin içine girerek laser etkisiyle dağlayıp kurutmayı hedefler. Ağrısız ve muayenehane şartlarında kolay uygulanabilir bir yöntem olduğundan yaygın kullanılamaya başlamıştır. Sarf malzemesi pahallı olduğu için maliyeti yüksektir.

Cerrahi Yöntemler

Klasik ligasyon eksizyon (bağlama ve hemoroidi çıkarma) ameliyatı

Hemoroid paketini besleyen atardamarı kökünden bağlayarak hemoroidleri anüs kaslarından sıyırarak çıkaran bir tekniktir. Kanama kontrolünü çok iyi sağlar. Bölgenin zengin sinir ağları dolayısıyla ameliyat sonrası uzamış ağrılar olabilir.

Doppler kılavuzluğunda hemoroid atardamarı bağlama tekniği

Dopler denilen atardamardaki kan akımını hassas olarak algılayarak yerini tespit etmekte yardımcı olan alet atardamarın yerini belirleyip bağlayarak hemoroidlerin beslenmesini dolayaısyla kanamayı engelleyen bir yöntemdir. Dikişlerin konulduğu yer ağrının hissedilmediği bir bölge olduğu için ameliyat sonrası konforu iyidir.

Hemoroid pakelerini asma yöntemi  (Longo Hemoroidopeksi)

İç hemoroid damar ağını bir miktar anüsün içini döşeyen katman (mukoza)ile birlikte  bir stapler (zımba makinası)yardımıyla çepeçevre çıkararak dış hemoroid pakelerini de anüsün içine doğru asan tekniktir. İşlemin yapıldığı bölge az ağrı duyulan bir bölge olduğu için ameliyat sonrası ağrı azdır ancak tekrar kanama riski hemoroid pakelerini çıkaran klasik cerrahi tekniğine göre daha fazladır.  Ameliyat dada rahat olduğu için normal yaşama dönüş daha hızlıdır.

ÖZET: Hemoroidden yukarıda anlatılan tedbirlerle korunmak elinizdedir. Her makat bölgesi problemi hemoroid değildir. Dolayısıyla hemoroid tanısı bölgenin diğer hastalıkları ile ayırıcı tanısı yapıldıktan sonra ancak konunun uzmanı tarafından konulabilir. Zira bölgedeki tüm hastalıklarının tamamının birbirinden çok farklı tedavileri vardır.  En önemlisi kalın barsak ve rektum kanserleri hemoroid kanamaları gibi baş gösterebilir hatta bu ciddi hastalıklara hemoroid eşlik edebilir. Bu nedenle ilk muayenede hemoroid olarak teşhis edilse de tanının kolonoskopik inceleme ile pekiştirilmesinde fayda vardır. Lütfen internet bilgileri ve arkadaş, komşu yorumlarıyla kendinize tanı koyup tedavi düzenlemeyin. Kaybedilen zamanı geri çeviremezsiniz.

Bodrum’da Hemoroid Tedavisi İçin Prof. Dr. Ahmet Alponat

Basur hastalığı teşhis ve tedavisi için genel cerrahi uzmanlarından yardım almanız gerekir. Bodrum’da yaşıyor ya da gelme imkanı olanlar için Prof. Dr. Ahmet Alponat gelişmiş tedavi yöntemleri ile sizlere hizmet vermekten mutluluk duyacaktır. Bilgi ve randevu için İletişim sayfasını kullanabilirsiniz.

[1] Riss, S., Weiser, F. A., Schwameis, K., Riss, T., Mittlböck, M., Steiner, G., & Stift, A. (2012). The prevalence of hemorrhoids in adults. International journal of colorectal disease, 27(2), 215-220.

[2] Fontem, R. F., & Bhimji, S. S. (2019). Internal Hemorrhoid. In StatPearls [Internet]. StatPearls Publishing.

[3] Lawrence, A., & McLaren, E. R. (2018). Hemorrhoid, External. In StatPearls [Internet]. StatPearls Publishing.

[4] Rubbini, M., & Ascanelli, S. (2019). Classification and guidelines of hemorrhoidal disease: Present and future. World journal of gastrointestinal surgery, 11(3), 117.