Anal Fissür (Makat Çatlağı) Tedavisi

Makat bölgesinde ağrı ve kanama problemleri olan kişiler  genellikle hemoroid (basur) olduklarını düşünürler ve arkadaş eş dost önerileriyle kendi kendilerine tedaviye başlarlar. Oysa bölgenin en sık problemlerinden birisi anal fissürdür ve tedavisi hemoroidden tamamen farklıdır. Zamanında müdahale ile hastalığın müzmin bir hal alması önlenebilir ve böylece cerrahi müdahaleye varabilecek bir gecikmeden kaçınılmış olur.

Anal Fissür Nedir?

Makat içinde çatlak, makat içini döşeyen mukoza ismi verilen ince tabakada bütünlüğün bozulması anlamına gelir. Bu tabaka makata ıslaklık sağlar ve dışkının rahatça kanal içinden geçirilerek çıkarılmasını sağlar. Bu tabakanın altında makatın dışkıyı kontrol etmesini sağlayan kas katmanları, bölgenin beslenmesini sağlayan damar ağı ve duyarlılığını sağlayan sinir ağı bulunur. Dolayısıyla bu katmanın bütünlüğünde meydana gelen bozulma derinde bulunan  sinir ve damar ağını açığa çıkarır ki bu durum sık şikayetler olan ağrı ve kanamanın sebebidir. [1] 

Anal Fissür Hangi Yaşlarda Görülür?

Anal fissür genellikle çocuklar ve genç-orta yaşlı insanlarda görülmekle beraber her yaşta karşımıza çıkabilir.

Anal Fissür Neden Oluşur?

1. Kabızlık ve ıkınma: Makat içinde çatlak genellikle  uzun bir kabızlık sonrası sert ve büyük bir dışkı parçasının çıkarılması sırasında oluşur. Bu nedenle kabızlığın önüne geçilmesi ve dışkı ihtiyacı geldiğinde hemen tuvalete gitmek dışkının sertleşmesini önler. Unutmamak gerekir ki  dışkılama ertelendikçe dışkının rektum içinde suyu emilir ve dışkı taş sertliğine ulaşabilir, [2]
2. Sert ve büyük dışkı çıkartmak zorunda kalmak,
3. Kronik ishal:  Uzun süre çok sayıda dışkılama ihtiyacı doğuran ishaller,
4. Anal yoldan cinsel ilişki
5. Doğum
6. Nadir sebepler: İnflamatuvar barsak hastalıkları, anal kanser, Frengi, Tüberküloz

Makat Çatlağı Belirtileri Nelerdir?

Ağrı: Makatın içini döşeyen iç katmanın (mukoza) çatlamasının sinir ve damar ağını açıkta bıraktığını söylemiştik. Her dışkı geçişinde açıkta kalan bu  sinir uçları uyarılır ve dışkılama esnasında ve sonrasında saatlerce sürebilen şiddetli zonklama tarzında ağrıya sebep olur. Bu ağrı nedeniyle kişi dışkılamaya gitmekten korkar ve dışkılamayı geciktirmeye başlar. Bunun sonucunda dışkı daha da sertleşir ve nihayet çıkarıldığında daha büyük bir ağrıya neden olur. Ayrıca kendi kendine iyileşmeye çalışan yırtık hattı da tekrar sert dışkı ile adeta rendelendiğinden iyileşme gerçekleşemez. Bu durum böylece sürüp giden kısır bir döngüye neden olur ve problem müzmin bir hal alır.

Kanama: Kanama dışkının çatlak zeminindeki damar ağının sert dışkı ile tahrişi sonrasında oluşur. Anal fissür kanaması genellikle dışkılama sonrasında tuvalet kağıdına çizgi şeklinde bulaşan taze kanama şeklinde olur. Bazen de dışkılama sonrasında açık kırmızı renkte damlama şeklinde olur.

Makat içine uzanan çatlak hattı: Anüs ağzından içeriye doğru uzanır. Yerleşim genellikte arkaya, kuyruk sokumuna  doğrudur. Ancak çatlak anüsün her bölgesinde olabileceği gibi sayıları birden fazla da olabilir. Makat kenarında ele gelen şişlik: Makat kenarında çatlağın alt ucunda reaksiyonel olarak  meydana gelen şişliktir. Bu şişliği hemoroid ve yine bu bölgenin sık rastlanılan apselere ait şişliklerden ayırt etmek gerekir. Zira fissür nedeniyle oluşan bu şişlik bir cilt kıvrımından ibarettir ve diğer problemlerden farklı olarak ağrısızdır.

Anal Fissürün Komplikasyonları Nelerdir?

Kronikleşme (müzminleşme):  İlk sekiz hafta içinde iyileşmeyen fissür kronikleşmiş demektir. Bunun sebebi genellikle çatlağın derindeki kas tabakasına kadar derinleşmesidir. Bu durumda  dışkı yumuşatılmasına yönelik gıda ayarlamaları  ve oturma banyoları gibi tedbirler yetmeyip daha ileri tedavi yöntemlerine gerek duyulur. [3]

Nüks: Bir kez anüste çatlak oluşmuşsa tedavi sonrasında da tekrar gelişme ihtimali vardır. Bu nedenle çatlağa daha önce sebep olan problemin ortadan kaldırılması esas hedef olmalıdır.

Anal Fissür Tanısı Nasıl Konur?

Anal fissür tanısı genellikle basit bir anüs bölgesi muayenesiyle konulabilir. Bölge çok duyarlı olduğundan muayenede çatlak hattı gözle görüldükten sonra makatın içinin parmakla muayenesi şart değildir. Ancak doktorunuz özellikle 50 yaş üstündeyseniz, ailenizde kalın barsak kanseri öyküsü varsa muayenenize anestezi altında bir endoskopik (rektoskopi, kolonoskopi ) tetkik ekleyebilir. Bu tetkikleri lüzumsuz olarak değerlendirmemelisiniz.

Muayenede gözle görülen makat içine uzanan yüzeyel bir yırtıktır. Eğer hastalık kronikleşmişse daha derin bir yırtık hattı ve bu hattın makatın ağzına uyan bölgesinde dış hemoroide benzer bir cilt kıvrımı görülür. Ayrıca parmakla muayenede makatın içinde  çatlağın üst ucunda şiş mercimek büyüklüğünde bir oluşum hissedilir (hipertrofik papilla). Bu üç bulgunun yani; çatlak, çatlağın üst ucunda hipertrofik papilla ve çatlağın alt ucunda reaksiyonel şiş cilt kıvrımının bulunması hadisenin kronikleştiğinin kanıtıdır.

Anal Fissür Nasıl Tedavi Edilir?

1. Cerrahi dışı tedaviler

Yeni gelişmiş çatlakların tedavisi;

1. Gıda ayarlaması: Sert dışkının yumuşatılması  ilk hedeftir. Bol su (günde 2 litreden fazla), bol lifli gıda ile beslenilmesi ilk alınacak tedbirlerdir,
2. Oturma banyosu: Günde 3 kez bir leğen içinde ılık suda oturma banyosu anüs kaslarında meydana gelen krampın azalmasını sağlayarak hem ağrıyı kontrol eder hem de iyileşmeyi hızlandırır. Su içine herhangi bir ilaç ya da dezenfektan madde konulmasına gerek yoktur.

Kronikleşmiş hastalığın tedavisi;

1. Lokal ağrı kesici (anestetik) kremler,
2. Anal kasların krampını gideren kremler (nitrogliserin içeren): Bu madde aslında damar genişletici özelliğiyle kalp ilacı olarak kullanılmaktadır. Çatlakta ise bölgenin kanlanmasını arttırıp, aynı zamanda kas gevşetici etki göstererek iyileşmeyi hızlandırır. Yan etki olarak ciddi baş ağrısı yapabilir,
3. Botoks uygulaması: Anal kasları kısmen felç ederek spazmı gidererek iyileşmeye yardımcı olur.

• Cerrahi tedavi seçenekleri

Lateral İnternal Sfinkterotomi(LIS): Eğer problem kronikleşmiş ve diğer tedavi seçeneklerine cevap vermiyorsa yapılacak bir işlemdir. Bu işlemde makat kaslarından sadece küçük bir kısmında kesi yapılarak kramp giderilir ve iyileşme sağlanır. İşlem 10 dakika kadar kısa bir sürede yapılabilir ve hastanede kalmayı gerektirmez. Herhangi dikiş olmadığı için pansuman gerektirmez ve şikayetler birkaç gün içinde tamamen kaybolur. Tüm yöntemler arasında en çabuk sonuca ulaşılan ve tedavi edici olanıdır. Makat yetmezliği ihtimali cerrahi işlem usulünce yapıldığında çok küçüktür. [4]

Botoks ile Cerrahi Yöntem Karşılaştırması

Botoks ile makat kaslarında yetmezlik ihtimali daha az ancak nüks ihtimali daha fazladır. Buna karşın cerrahi yöntemde (Lateral İnternal Sfinkterotomi) nüks ihtimali daha az ve iyileşme çok daha hızlıdır. Doktorunuz sizi değerlendirdikten sonra size uygun olan tedavi seçeneğini size avantaj ve dezavantajları ile açıklayacaktır. 

[1]Beaty, J. S., & Shashidharan, M. (2016). Anal fissure. Clinics in colon and rectal surgery, 29(01), 030-037.

[2] Jensen, S. L. (1988). Diet and other risk factors for fissure-in-ano. Diseases of the colon & rectum, 31(10), 770-773.

[3] Nelson, R. (2010). Anal fissure (chronic). BMJ clinical evidence, 2010.

[4] Acar, T., Acar, N., Güngör, F., Kamer, E., Güngör, H., Candan, M. S., … & Haciyanli, M. (2019). Treatment of chronic anal fissure: Is open lateral internal sphincterotomy (LIS) a safe and adequate option?. Asian journal of surgery, 42(5), 628-633.