Endoskopi

Endoskopi kelimesi “endo-iç” ve “skopi-görmek” kelimelerinin birleşmesinden oluşur ve dilimize  “içini görmek” olarak çevrilebilir. Hangi içi boş organın içi görülecekse o organın arkasına skopi kelimesi eklenerek işlem daha özgün olarak tanımlanabilir. Örneğin midenin içine bakılacaksa işlemin ismi gastroskopi, kalın bağırsağın içine bakılacaksa kolonoskopi olur. Benzer şekilde Üroloji uzmanının mesanenin içini görüntülemesi sistoskopi, bir Jinekoloji uzmanının rahim içini görüntülemesi histeroskopi olarak adlandırılır. Dolayısıyla endoskopi genel bir isim olup tek bir işlemi örneğin midenin içinin görüntülenmesi anlamına gelmez.

Rutin uygulanan sindirim sistemine yönelik endoskopik incelemelerden gastroskopide ; yemek borusu, mide ve duodenum (12 parmak bağırsağı), kolonoskopide ise; anal kanal rektum ve tüm kolon segmentleri ile ince barsağın (ileum) son 10-15 cm ‘ si incelenebilir. Dolayısıyla ince bağırsakların neredeyse tama yakını görüntüleme dışındadır. Eğer ince bağırsaklara ait bir problem düşünülüyorsa “çift balon enteroskopi” tekniği ile ince bağırsaklarda görüntülenebilir. [1]

Endoskopi Nedir?

Bu bölümde sadece genel anlamda sindirim sistemi endoskopisinin tanıtımı hedeflenmiştir. Daha sonraki bölümlerde tek tek hastalıkların endoskopik bulguları görüntülerle anlatılacaktır.

Endoskopi Cihazı ve Endoskopları Yakından Tanıyalım mı?

Genel olarak endoskopi sistemlerinde kamerayı organ içine taşıyan bir gövde, kameradan gelen bilgiyi işleyerek televizyon görüntüsü haline getiren bir işlemci, görüntülerin izlendiği bir monitör, görsel bilgiyi dokümante etmeye yarayan bilgisayar programı ve yazıcılar vardır.

Sindirim sisteminde kullanılan endoskopi aletlerinin büyük çoğunluğu yumuşak olup kıvrılabilir (fleksible) özelliktedirler. Gövdelerindeki bu kıvrılabilme özelliğine ilaveten uç kısımlarına ekstra manevra yapma, böylece görüntülenmesi zor bölgeleri de görebilme kabiliyeti sağlayan mekanik özellikler eklenmiştir. Böylece içinde ilerledikleri organın şekline uyum sağlayabilirler.

Endoskopi cihazları sindirim sisteminin incelenecek bölgesinin özelliklerine göre farklı boy ve özelliklerde üretilirler. Örneğin kalın barsak incelemesi için üretilen kolonoskop, mide incelemesi için kullanılan gastroskoptan daha uzun ve biraz daha kalındır. Safra yollarında görüntüleme ve işlem yapılması için dizayn edilmiş olan duodenoskop un kamerasının ve çalışma kanallarının yerleşimi skopun önünde değil yanındadır.

Endoskopik İşlemler Nelerdir?

Yazının giriş kısmında da belirtildiği gibi endoskopi içini görmek istediğiniz birçok organ için kullanılmaktadır. Bu nedenle birçok uzmanlık alanı tarafından kullanımı yaygındır. Yazının devamında mide içini görmek için gastroskopi, kalın bağırsak (kolon) için kolonoskopi, anal kanal ve kalın bağırsağın son kısmı için sigmoidoskopi, rektoskopi ve anoskopi gibi işlemleri ele alacağız.

Gastroskopi

Midenin içinin görüntülenmesidir. Bu işlem esnasında endoskopi cihazı sırasıyla ağız boşluğu, yutak, yemek borusu, mideden geçerek duodenum un (on iki parmak bağırsağı) ilk yarısına kadar ulaşır. Dolayısıyla mide dışında görüntü alanına giren bu bölgeler hakkında da bilgi toplanabilir.

Gastroskopi Hangi Durumlarda Yapılır?

• Karın ağrısı
• Mide ve göğüs arkasında ağza doğru tırmanan yanma (reflü)
• Israr eden bulantı ve kusma
• Yutma güçlüğü, yutarken takılma hissi
• Üst sindirim sistemi kanaması
• Yutulan yabancı cisimlerin çıkarılması
• Kanserleşme riski olan problemlerin takibi
• Beslenme tüpü takılması

Gastroskopiye Hazırlık Nasıl Yapılır?

İşlem sabah saatlerinde yapılacak ise bir gece önceden aç kalmak yetecektir. Açlık sadece katı gıda alınmaması anlamına gelmez. Su dahil tüm sıvıların alınması da durdurulmalıdır. [2]

Gastroskopi İşlemi Nasıl Yapılır?

Gastroskopi hasta tarafından kolay tolere edilen, ağrısız bir işlemdir. Gastroskopi için işlem odasına alınmadan önce giysilerin kirlenmesini önlemek amaçlı bir önlük giyilir. Sakinleştirici ilaçların verilmesi (sedasyon) için bir damar yolu açılır ve geğirme refleksini engellemek amaçlı yutağa doğru boğazı uyuşturan bir sprey sıkılır. Endoskopun ısırılmasını engellemek için dişler arasına bir ağızlık yerleştirilir. Sedasyondan sonra endoskop doktor tarafından ağızdan itilerek yemek borusu, mide ve duodenum incelenir. Görüntülerin kayıt edilmesinin yanı sıra şüpheli oluşumlardan numuneler alınabilir. İşlem süresi endoskopik inceme esnasında biyopsi/girişim  gibi işlemlerin yapılıp yapılmamasına bağlı olarak değişiklik gösterebilir.

Gastroskopi İşlemi Sonrası Nelere Dikkat Edilmeli?

İnceleme sonrasında sedasyon etkisi geçip kendinize geldiğinizde doktorunuz sizinle sonuçları paylaşır ve gerekli yönlendirmeleri yapar. İşlem sonrası boğazda yanma, karında şişkinlik gibi yakınmalar olabilir. Ayrıca sakinleştirme amaçlı verilen ilaçların etkileri kısa süreli olmakla beraber refleks zamanında uzama, doğru karar verememe gibi yan etkilere sahip olabilirler. Dolayısıyla İşlemden sonra evinizde dinlenmeniz, araç kullanmamanız, önemli kararlara imza atmamanız önerilir.

Gastroskopinin Yan Etkileri Var mı?

Gastroskopide çok ender olarak kanama ve organ delinmesi oluşabilir. Bu yan etkiler genellikle hastada hali hazırda mevcut kanamaya ya da delinmeye müsait problemlerin zemininden kaynaklanır.

Kolonoskopi

Kalın bağırsağın içinin görüntülenmesidir. Bu işlem anüsten başlar rektum, kalın bağırsağın sol yarısı (sigmoid kolon, inen kolon ve transvers kolonun sol yarısı), sağ yarısı (transvers kolonun sağ yarısı, çıkan kolon ve çekum) ve ince bağırsak ile kalın bağırsağın birleştiği yere ulaşır. Eğer ince bağırsağın son kısmını ilgilendiren bir hastalıktan şüpheleniliyorsa ince bağırsağın içine girilerek 15-20 cm kadar ileriye gidilebilir. [3]

Kolonoskopi Neden Yapılır?

• Dışkıdan kan gelmesi halinde
• Sebebi açıklanamayan kansızlık (anemi)
• Dışkılama alışkanlığının değişmesi (kabızlık, ishal)
• Karın ağrısı

Kolonoskopi Hazırlığı Nasıl Yapılır?

Yeterli bir incelemenin yapılabilmesi için ön şart hastanın bağırsak temizliğini iyi yapmasıdır. Doktorun tercihine göre değişik ilaç ve diyetler denenebilir. Planlanan tarihten birkaç gün önce katı gıda kısıtlaması ve laksatif (dışkı yumuşatıcı ajanlar) uygulamasını takip eden purgatif (müshiller) ajanlarla hazırlık yapılabileceği gibi işlemden bir gece önce başlanan purgatiflerle de  hazırlık sağlanabilir. Ben bir gecelik barsak temizliği tercih ediyorum  ve müshil olarak Phospha soda preparatları öneriyorum. Ancak ilaca tahammül edemeyenlerde yine bir günlük diğer alternatifleri öneriyorum. Ancak önemli bir konu barsak tıkanıklığı bulguları olan hastaların barsak temizliğidir. Bu durumda asla ağızdan müshil kullanılmamalı, anal yoldan uygulanan lavmanlar ile olabildiği kadarıyla temizlik sağlanmalı ve mutlaka gerekliyse endoskopik inceleme yapılmaya çalışılmalıdır.

Kolonoskopi İşlemi Nasıl Yapılır?

Kolonoskopi barsak içine iyi görüntü elde edebilmek amaçlı hava verilmesi ve barsak uzunluğunun kişiden kişiye farklılık göstermesi gibi nedenlerle ağrılı olabilir. Ancak sedatif ilaçlarla bu işlem kolay tolere edilir hale getirilmektedir.

 Kolonoskopi için işlem odasına alınmadan önce iç çamaşır çıkarılır ve giysilerin kirlenmesini önlemek amaçlı bir önlük giyilir. Sakinleştirici ilaçların verilmesi (sedasyon) için bir damar yolu açılır. Kolonoskopi işlemi gastroskopi işlemine göre daha ağrılı olabilir. Bu nedenle işlem esnasında güçlü ağrı kesicilerde kullanılır. Sedasyondan sonra endoskop doktor tarafından anüs yoluyla itilerek rektum, kalın bağırsağın sol ve sağ yarıları tamamen incelenir. Görüntülerin kayıt edilmesinin yanı sıra şüpheli oluşumlardan numuneler alınabilir, polipler çıkarılabilir.

Kolonoskopi Sonrası Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Nelerdir?

İnceleme sonrasında sedasyon etkisi geçip kendinize geldiğinizde doktorunuz sizinle sonuçları paylaşır ve gerekli yönlendirmeleri yapar. İşlem sonrası karında ağrı ve şişkinlik gibi yakınmalar olabilir. Sedasyon etkisi geçtikten sonra mümkün olduğu kadar dolaşarak barsak içine işlem esnasında doldurulan gazın çıkarılması şikayetlerin hızlıca geçmesini sağlayacaktır. Ayrıca sakinleştirme amaçlı verilen ilaçların etkileri kısa süreli olmakla beraber refleks zamanında uzama, doğru karar verememe gibi yan etkilere sahip olabilirler. Dolayısıyla İşlemden sonra evinizde dinlenmeniz, araç kullanmamanız ve önemli kararlara imza atmamanız önerilir.

Sigmoidoskopi

Anal kanal, rektum ve kalın bağırsağın son kısmı olan sigmoid kolonun incelenmesidir. Ağızdan müshil alınmasına gerek yoktur.  İşlemden 30 dakika önce yapılan bir lavman sonrasında dışkılamayı takiben yapılabilir. Genç hastalarda anüsten meydana gelen kanamalarda yapılabilir. Ancak kalın bağırsağın sadece son kısmını görüntüleyebildiği dolayısıyla daha yukarılardan kaynaklı olabilecek problemlerin gözden kaçabileceği unutulmamalıdır. Bu işlem genellikle sedasyon gerektirmez. İşlem esnasında görülen kuşkulu oluşumlardan biyopsi alınabilir. İşlemden hemen sonra normal hayata dönülebilir. [4]

Rektoskopi

Anüsten girilerek bağırsak sisteminin son 15 cm’ lik kısmının görüntülenmesidir. Genç hastalarda anüsten meydana gelen kanamalarda yapılabilir. Lavman ile yapılan temizlik yeterlidir, sedasyon gerektirmez ve işlem sonrası hemen normal hayata dönülebilir.  Bu işlem fleksible endoskoplarla yapılabileceği gibi metal rigid (sert) rektoskoplarla da yapılabilir.

Anoskopi

Sadece anal kanalın incelenmesidir. Başta hemoroid hastalığı olmak üzere anal bölgenin diğer hastalıklarının tanısında yardımcıdır. Lavman ile temizlik yeterlidir. İşlemde sedasyona gereksinim yoktur ve işlem sonrası normal hayata dönülebilir.

Bodrum’da Endoskopi İçin Prof. Dr. Ahmet Alponat

Endoskopi hakkında gerekli tüm detayları aktardık, şimdi ise bu işlemi yapan yerler ve doktorlar hakkında bilgi vermek istiyorum. Bodrum’da endoskopi yaptırmak isteyenler için Prof. Dr. Ahmet Alponat hizmet vermektedir. Daha fazla bilgi, randevu ve sorularınız için İletişim sayfasını kullanabilirsiniz.

[1] Nguyen, V. X., Le Nguyen, V. T., & Nguyen, C. C. (2010). Appropriate use of endoscopy in the diagnosis and treatment of gastrointestinal diseases: up-to-date indications for primary care providers. International journal of general medicine, 3, 345.

[2] Park, K. S. (2015). Introduction to starting upper gastrointestinal endoscopy: proper insertion, complete observation, and appropriate photographing. Clinical endoscopy, 48(4), 279.

[3] Williams, C., & Teague, R. H. (1973). Colonoscopy. Gut, 14(12), 990.

[4] Holme, Ø., Løberg, M., Kalager, M., Bretthauer, M., rn Schneede, J., Tveit, K. M., … & Hoff, G. (2018). Long-Term Effectiveness of Sigmoidoscopy Screening on Colorectal Cancer Incidence and Mortality in Women and Men. Annals of internal medicine, 168(11), 775-782.